Εντείνεται η απειλή της λειψυδρίας παγκοσμίως

Υπερεκμετάλλευση, κακοδιαχείριση και έλλειψη πόρων είναι οι κυριότερες απειλές για την πρόσβαση του ανθρώπου σε καθαρό και πόσιμο νερό.

Του Νίκου Ιτσινέ nitsines@kathimerini.gr
ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ επίκαιρη είναι η φετινή Παγκόσμια Εβδομάδα Νερού. Η αυξανόμενη συνείδηση της κοινής γνώμης για την ανάγκη να προστατεύσουμε το περιβάλλον και τα έντονα και ακραία καιρικά φαινόμενα που προμηνύουν τις επερχόμενες κλιματικές αλλαγές, έχουν κινητοποιήσει τη συλλογική συνείδηση. Η ευαισθησία του κοινού αγγίζει και το θέμα του νερού.
Πολλές χώρες στον κόσμο, ακομη και στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν έντονο το πρόβλημα της λειψυδρίας, ενώ σε πολλές περιπτώσεις, παρά την αφθονία του νερού, αυτό δεν είναι κατάλληλο προς κατανάλωση. Εκ των πραγμάτων, το πόσιμο νερό είναι ιδιαίτερα προβληματικό στις χώρες του Τρίτου κόσμου και ειδικότερα στην υποσαχάρια Αφρική.
Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτου Διαχείρισης Νερού (IWMI) - υπό την αιγίδα του οποίου πραγματοποιείται η Παγκόσμια Εβδομάδα Νερού - ένας στους τρεις ανθρώπους παγκοσμίως υποφέρει από κάποια μορφή έλλειψης νερού.
Μάλιστα, ο ανθρώπινος παράγοντας είναι η κύρια αιτία για τα προβλήματα στην έλλειψη νερού, καθώς ευθύνεται κατά 98%. Επίσης, στη γεωργία χρησιμοποιείται το 78% των υδάτινων αποθεμάτων και στη βιομηχανία το 18%. Από την άλλη πλευρά ενώ μόλις το 8% προορίζετια για οικιακή κατανάλωση.
Το Ινστιτούτο έχει κάνει επανειλλημένα σαφής προς πρέπει ν' αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος διαχειρίζεται το νερό. Θα πρέπει να δημιουργηθούν οι δομές και υποδομές που θα βοηθήσουν στην σωστή και πιο αποτελεσματική εκμεταλλευσή του.
Μάλιστα, με έκθεσή του το IWMI θέτει το ερώτημα αν υπάρχει αρκετή γη, νερό και πραγαγωγικότητα να αντεπεξέλθει στην αλματώδη αύξηση του πληθυσμού τα επόμενα 40 - 50 χρόνια. Σύμφωνα με τις προβλέψεις ο πληθυσμός της Γης αναμένεται να αυξηθεί έως το 2050 κατά 2 έως 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Το Ινστιτούτο συστήνει λοιπόν, να σταματήσει η υπερεκμετάλλευση των υδάτινων πόρων, ενώ για τις χώρες του τρίτου κόσμου να δοθεί η οικονομική και τεχνική δυνατότητα προκειμένου να συγκρατήσουν το νερό, τουλάχιστον στις περιοχές που υπάρχει σε αφθονία.
www.kathimerini.gr με πληροφορίες από IWMI











ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΤΕΕ
Τεύχος 2005 - Δευτέρα 1 Ιουνίου 1998

Στις μέρες μας περίπου 300.000 εκατομμύρια άνθρωποι σε 25 χώρες στερούνται πόσιμου νερού τους περισσότερους μήνες το χρόνο. Το 20% του πληθυσμού της Γης αναγκάζεται να πίνει νερό από μολυσμένες πηγές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, πάνω από 2.000.000 άνθρωποι κάθε χρόνο να πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με αυτό (έλλειψη - ακαταλληλότητα νερού). O Πλανήτης θα μπορούσε να ονομάζεται γαλάζιος πλανήτης, αφού τα 2/3 της επιφάνειάς του καλύπτονται από νερά. O συνολικός όγκος του νερού φτάνει τα 1,3 δισεκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα. Όμως το 97% είναι αλμυρό νερό (θάλασσα), το 2% είναι παγιδευμένο σε παγετώνες και παγόβουνα και από το υπόλοιπο 1% το μεγαλύτερο ποσοστό είναι δεσμευμένο σε μεγάλα βάθη. Είναι αλήθεια ότι το 36% των γεωργικών προϊόντων παγκόσμια προέρχεται από το 16% της συνολικής γεωργικής γης, που είναι οι αρδευόμενες εκτάσεις. H υπερβολική άντληση νερού υποβαθμίζει την ποιότητά του (το μετατρέπει συχνά σε υφάλμυρο) και κατά συνέπεια τα εδάφη οδηγούνται σε μείωση των αποδόσεών τους λόγω της συσσώρευσης αλάτων. H μόλυνση των υδάτων στερεί σημαντικές ποσότητες νερού από ολόκληρους πληθυσμούς που ζουν σε παραλίμνιες ή παραποτάμιες περιοχές. Εξάλλου υπάρχει άνιση κατανομή των υδάτινων πόρων. H Κίνα, για παράδειγμα, με το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού, διαθέτει μόλις το 8% των παγκόσμιων αποθεμάτων γλυκού νερού. Από το 1970 τα αποθέματα νερού παγκόσμια μειώθηκαν κατά το 1/3, γιατί αυξήθηκε ο πληθυσμός κατά 1,8 δισεκατ. ανθρώπους, ενώ η ποσότητα γλυκού νερού παραμένει περίπου η ίδια. Σήμερα στη λίστα των άνυδρων χωρών ανήκουν 26 χώρες με συνολικό πληθυσμό 230.000.000 ανθρώπους. Έντεκα από τις χώρες αυτές είναι στην Αφρική, ενώ άλλες τέσσερις χώρες της αφρικανικής ηπείρου θα προστεθούν σύντομα στη λίστα αυτή.
"Ενημερωτικό Δελτίο" Τ.Ε.Ε. - Τεύχος 2005 - Δευτέρα 1 Ιουνίου 1998
Ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων της γης
Ερημοποίηση είναι η μετατροπή τμημάτων γης σε έρημο.
Που οφείλεται η ερημοποίηση
Η ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων της γης οφείλεται σε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας, σε συνδυασμό με υπερβόσκηση και λανθασμένη γεωργική εκμετάλλευση της γης. Οι ανθρωπογενείς επιδράσεις σε ημιερημικές και άλλες περιοχές καταστρέφουν την βλάστηση και αφήνουν το έδαφος απροστάτευτο. Ακόμα στις περιοχές,στις οποίες υπάρχει έρημος παρατηρείται μετακίνηση της άμμου με τη βοήθεια των ανέμων και μεταφορά της ερήμου σε άλλες περιοχές. Παραδείγματα ερημοποίησης Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έρημος της Σαχάρας, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες προχωρά με έναν ρυθμό της τάξεως των δύο χιλιομέτρων το χρόνο. Σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και η προσπάθεια του ανθρώπου να περιορίσει αυτή τη μετακίνηση με την κατασκευή αναχωμάτων. Επίσης σε ανθρωπογενείς επιδράσεις οφείλεται η ερημοποίηση μεγάλων εκτάσεων στην Αφρική και την Ινδία από όπου προήλθαν οι έρημοι Saxel και Rajputana αντίστοιχα.
Λειψυδρία
Οι αιτίες του προβλήματος της λειψυδρίας
Ας μην ξεχνάμε ότι το νερό δεν είναι μόνο απαραίτητο για τη συντήρηση της ίδιας της ζωής αλλά είναι και πρωταρχικής σημασίας για ένα μεγάλο πλήθος εξόχως σημαντικών δραστηριοτήτων του ανθρώπου, ξεκινώντας από τη γεωργία και φθάνοντας στη βιομηχανική ανάπτυξη, στον τουρισμό και στην παραγωγή ενέργειας. Η αύξηση λοιπόν του πληθυσμού της Γης, η αλλαγή των συνηθειών διαβίωσης και η τεχνολογική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την παραδοχή της έστω σταθερής στον χρόνο, αν όχι φθίνουσας εν τέλει, διαθέσιμης ποσότητας νερού, δημιουργούν δύο αντιφατικές τάσεις: συνεχή μείωση των κατά κεφαλήν διαθεσίμων υδατικών πόρων, από τη μία, εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού, και διαρκή αύξηση των κατά κεφαλήν απαιτήσεων, από την άλλη, αποτέλεσμα της αλλαγής των συνθηκών διαβίωσης, της εντατικοποίησης των ρυθμών της ανάπτυξης αλλά και της εφαρμογής σύγχρονων υδροβόρων τεχνολογικών μέσων και μεθόδων. Η επέκταση και η εντατικοποίηση των αρδεύσεων στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, με την εισαγωγή των σύγχρονων υδροβόρων καλλιεργειών και την εφαρμογή σπάταλων σε νερό αρδευτικών μεθόδων στον αγροτικό τομέα, που είναι και ο μεγαλύτερος χρήστης με συμμετοχή 85% στην ετήσια κατανάλωση νερού στη χώρα μας, καθώς και οι αυξημένες σε νερό απαιτήσεις επεξεργασίας των προϊόντων στον βιομηχανικό τομέα, ο οποίος αν και δεν συμμετέχει σημαντικά στην κατανάλωση εν τούτοις συμβάλλει καθοριστικά στη ρύπανση του νερού (μήπως η ρύπανση δεν είναι κι αυτή μια μορφή υποβάθμισης και άρα καταστροφής των υδατικών αποθεμάτων;), επαληθεύουν τη μεγάλη αλλαγή που έχει επιτελεσθεί τα τελευταία χρόνια. Καθώς ο 20ός αιώνας τελειώνει, εκτιμάται ότι οι απαιτήσεις σε νερό έχουν κατά μέσον όρο περίπου δεκαπλασιαστεί κατά τη διάρκειά του, γεγονός που σημαίνει ότι η αύξηση της ζήτησης του νερού ήταν κατά μέσον όρο τρεις φορές πιο γρήγορη από την αντίστοιχη αύξηση του πληθυσμού.
Η έννοια της λειψυδρίας
Tο πρόβλημα του νερού δεν είναι αποτέλεσμα φυσικών όσο ανθρωπογενών αιτίων, αν μπορούμε να κάνουμε μια τέτοια διάκριση. Η διάκριση έχει νόημα, γιατί σηματοδοτεί την κατεύθυνση προς την οποία θα αναζητηθούν οι λύσεις. Θα πρέπει κατ' αρχάς να γίνει σαφές ότι λειψυδρία δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι δεν υπάρχει νερό αλλά ότι τα διαθέσιμα αποθέματα δεν αρκούν για την κάλυψη των αναγκών. Το πρόβλημα του νερού έχει δύο διακριτές και ανεξάρτητες μεταξύ τους διαστάσεις: τη διάσταση της φυσικής προσφοράς, που παραπέμπει στον υδρολογικό κύκλο και στις διάφορες μορφές εμφάνισης του νερού στη Γη, και τη διάσταση της ζήτησης, που παραπέμπει στις οικονομικές, στις τεχνολογικές και στις κοινωνικές παραμέτρους του προβλήματος. Για να επιτευχθεί επομένως ο στόχος της επάρκειας των υδατικών αποθεμάτων και συνεπώς να αποφευχθεί ο κίνδυνος της λειψυδρίας, απαιτείται η επίτευξη ισορροπίας στο ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης του νερού. Θα έλεγε λοιπόν κανείς ότι το πρόβλημα της διατάραξης του ισοζυγίου οφείλεται σε συνδυασμό φυσικών και ανθρωπογενών αιτίων. Εκείνο που έχει σημασία πάντως περισσότερο και από τον επιμερισμό των ευθυνών είναι ότι ο άνθρωπος συμμετέχει καθοριστικά στη δημιουργία του προβλήματος, ως ο μόνος υπεύθυνος στη διαμόρφωση του δεύτερου σκέλους του ισοζυγίου, γεγονός που σημαίνει ότι μπορεί και να συμβάλει δραστικά στην αντιμετώπισή του.
Aναλυτική παρουσίαση άρθρου
ΠεριβάλλονΠαγκόσμιο πρόβλημα η λειψυδρία Τετάρτη 16 Αυγούστου 2006 14:40 [Σχόλια: 6, Hits: 1]
var bobiturl = '';
document.write(bobiturl);




Η έλλειψη νερού δεν αφορά μόνο τις χώρες της Αφρικής. Έρευνα που διεξήγαγε και παρουσίασε στη Γενεύη η περιβαλλοντολογική οργάνωση WWF, καταδεικνύει τον σημαντικό περιορισμό των υδάτινων αποθεμάτων παγκοσμίως, ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες. Στην αυξανόμενη λειψυδρία συμβάλλουν τόσο οι κλιματικές αλλαγές όσο και η λανθασμένη διαχείριση των φυσικών πόρων.

Σύμφωνα με τη μη-κυβερνητική οργάνωση, μια οικονομικά εύρωστη χώρα δεν είναι απαραιτήτως και πλούσια σε νερό. Μερικές από τις πλέον ανεπτυγμένες πόλεις, όπως το Χιούστον και το Σίδνεϊ, καταναλώνουν περισσότερο νερό από όσο διαθέτουν. Αυτό συμβαίνει διότι στην προσπάθεια τους να καλύψουν τις υλικές ανάγκες των πολιτών, σπαταλούν μεγάλες ποσότητες νερού, κυρίαρχο στοιχείο σχεδόν σε κάθε παραγωγική διαδικασία.

Επιπλέον, το WWF τονίζει πως η κακή συντήρηση στο ήδη πεπαλαιωμένο σύστημα υδροδότησης ενισχύει την εξάντληση των υδάτινων πόρων. Στο Λονδίνο υπολογίστηκε πως οι διαρροές από τους φθαρμένους υδραγωγούς αρκούν καθημερινά για να γεμίσουν 300 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων.

Παράλληλα, στη νότια Ευρώπη τα αποθέματα νερού λιγοστεύουν ολοένα και περισσότερο ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και της συρρίκνωσης των παγετώνων στις βόρειες Άλπεις (μια σημαντική πηγή νερού).

Η έκθεση καταλήγει πως ενώ η κλιματική αλλαγή είναι αναπόφευκτη, η έλλειψη νερού που παρατηρείται από την αλόγιστη χρήση του, μπορεί να αποφευχθεί, αν οι χώρες διαθέσουν τα απαραίτητα κονδύλια για την προστασία των υδάτινων αποθεμάτων.
Λειψυδρία στις Κυκλάδες
ΕRΤ.GR
31 Ιουλ., ανανέωση: 1 Αυγ.
Σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης έχει κηρυχθεί ο νομός Κυκλάδων λόγω λειψυδρίας , ύστερα από αίτημα του Νομάρχη και της τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων
Σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης έχει κηρυχθεί ο νομός Κυκλάδων λόγω λειψυδρίας. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εστιάζεται στην Κίμωλο όπου από την Δευτέρα δεν υπάρχει νερό. Σε απόγνωση είναι οι κάτοικοι και οι επιχειρηματίες του νησιού που ζητούν να αυξηθούν τα δρομολόγια των υδροφόρων πλοίων και να προχωρήσουν άμεσα τα προγράμματα αφαλάτωσης.
Χωρίς νερό η Κίμωλος
Χωρίς νερό είναι το τελευταίο 24ωρο η Κίμωλος, ενώ ανάλογο πρόβλημα λειψυδρίας αντιμετωπίζουν και τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων.
Οι βρύσες έχουν στερέψει εν μέσω της θερινής περιόδου, με αποτέλεσμα κάτοικοι και επιχειρηματίες να βρίσκονται σε απόγνωση
Από την περασμένη Πέμπτη ο νομός των Κυκλάδων έχει κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Την απόφαση πήρε ο Υπουργός Εσωτερικών ώστε να υλοποιηθούν πιο γρήγορα τα προγράμματα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας
Η αφαλάτωση θαλασσινού νερού θεωρείται ο αποτελεσματικότερος τρόπος για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ειδικά στις Κυκλάδες που υδροδοτούνται με πλοία μεταφοράς νερού. Έχει δοκιμαστεί με επιτυχία στα Κανάρια Νησιά, τη Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ και το Ισραήλ που στο παρελθόν αντιμετώπιζαν ίδια κατάσταση
Οι μειωμένες βροχοπτώσεις προκαλούν ανησυχία για το σύνολο της χώρας, καθώς τα συνολικά αποθέματα της ΕΥΔΑΠ βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας πενταετίας.
Μόνο από πέρυσι τα αποθέματα σε Μαραθώνα, Υλίκη, Μόρνο και Εύηνο μειώθηκαν κατά 339 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, υπήρξε δηλαδή μια μείωση της τάξης του 26,4% .
Σύμφωνα με την Eurostat η Ελλάδα είναι μία από τις πιο άνομβρες χώρες της Ευρώπης, ενώ το 38% του νερού από τις βροχοπτώσεις μένει αναξιοποίητο.
Διαχείριση Υδάτινων Πόρων Λειψυδρία και πλημμύρες
Το υδρολογικό καθεστώς της Ελλάδας παρουσιάζει ιδιαιτερότητες που διαφοροποιούν σημαντικά τις ανατολικές περιοχές της χώρας, οι οποίες μαζί με τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη ιδιαίτερα προβληματικές από πλευράς φυσικού εμπλουτισμού, αφού δέχονται μικρά ποσά βροχής που είναι πολύ άνισα κατανεμημένα στο χρόνο. Βιώνουν δηλαδή καταστροφικές πλημμύρες, ιδιαίτερα το χειμώνα, και μεγάλες ξηρασίες το καλοκαίρι.
Η ανισότητα αυτή αναμένεται να αυξηθεί με μια ενδεχόμενη κλιματική αλλαγή, η οποία θα επιδεινώσει την επικινδυνότητα των πλημμυρών και παράλληλα τη δριμύτητα της ξηρασίας. Ειδικά για την ξηρασία, μπορεί κανείς να πει ότι οι περιοχές αυτές βιώνουν ένα καθεστώς «ενδημικής» έλλειψης νερού, που ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες απασχολεί λιγότερο ή περισσότερο. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την πολύ υψηλή κατανάλωση (και μεγάλη σπατάλη) νερού που γίνεται σ’ αυτές τις περιοχές, με ιδιαίτερη δε ένταση στη Θεσσαλία για την αγροτική χρήση και στην Αττική για την αστική, δημιουργούν σχεδόν μόνιμες συνθήκες λειψυδρίας, δηλαδή διαρκούς επικδυνότητας έλλειψης νερού και μη κάλυψης της ζήτησης. Η κατάσταση θα πρέπει να αρχίσει να εξορθολογείται άμεσα. Εξάλλου η Ευρωπαϊκή Oδηγία - Πλαίσιο δεν αφήνει χρονικά περιθώρια εφησυχασμού. Σε κάθε έναν από τους επί μέρους τομείς του νερού (υδατικοί πόροι, έργα, χρήσεις νερού) θα πρέπει να ληφθεί σειρά μέτρων προς την κατεύθυνση της ορθής εκτίμησης, του αξιόπιστου σχεδιασμού, της ορθολογικής διαχείρισης κ.λπ. Όλα αυτά όμως τα επί μέρους μέτρα, ακόμα και αν ιδανικά μπορούσαν να υλοποιηθούν από τους αρμόδιους για κάθε τομέα φορείς (π.χ. για τα αντιπλημμυρικά από το ΥΠΕΧΩΔΕ, για τα ενεργειακά από τη ΔΕΗ, για την αγροτική χρήση από το ΥΠΓΕ κ.λπ.), θα είχαν πενιχρά αποτελέσματα, σε σχέση μάλιστα με το κόστος υλοποίησής τους. Και αυτό γιατί η εγκατεστημένη πολυαρχία οδηγεί πολλές φορές σε αλληλοσυγκρουόμενες ενέργειες και αποφάσεις και δεν επιτρέπει μια βέλτιστη συνολική θεώρηση όλων των όψεων του προβλήματος του νερού στην Ελλάδα. Θα πρέπει πρώτα να ληφθούν μέτρα και να γίνουν ενέργειες που αφορούν την οργάνωση (θεσμική, τεχνική και επιστημονική) του συνολικού τομέα του νερού στη χώρα. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει:  Να πάψει η πολυαρχία στον τομέα του νερού και να δημιουργηθεί ένα κεντρικό όργανο, π.χ. ένας Εθνικός Φορέας Υδάτων, ο οποίος θα χαράζει κεντρική πολιτική για τα νερά, θα την εισηγείται στην κυβέρνηση και θα συντονίζει τις επιμέρους τομεακές πολιτικές των συναρμοδίων φορέων, υποστηριζόμενος τεχνικά - ερευνητικά από ειδικά αυτόνομη διαμορφωμένη οργανική μονάδα στα πλαίσια του υφιστάμενου δημόσιου τομέα, αλλά και από ερευνητικό Ινστιτούτο. Το Ινστιτούτο αυτό θα καλύπτει επιστημονικά και τεχνικά τους διάφορους επιμέρους τομείς (π.χ. Κλιματολογία, Υδρολογία και Υδατικοί Πόροι, Oικολογία και Oικοσυστήματα κ.λπ.). Η θεσμική μορφή αυτού του Ινστιτούτου θα πρέπει να του παρέχει σχετική ανεξαρτησία, ευελιξία και χρηματοδότηση βάσεως, έτσι ώστε να υπηρετεί την έρευνα και να παράγει νέα γνώση, αλλά και να υποστηρίζει τη λειτουργία του σε συνθήκες αγοράς, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται παράλληλα και η βιωσιμότητά του. Ειδικά για την επιστημονική περιοχή της Υδρολογίας και των Υδατικών Πόρων έχει ήδη γίνει σχετική πρόταση από το ΕΜΠ προς τους αρμόδιους φορείς που αφορά αφενός στη συνέχιση σε Β’ φάση (αναβάθμιση, επικαιροποίηση, επέκταση) της ΕΤΥΜΠ και αφετέρου της Μετεξέλιξής της σε φορέα, θέμα για το οποίο πιστεύουμε ότι πληρούνται όλες οι αναγκαίες συνθήκες και προϋποθέσεις για την άμεση υλοποίησή του.  Να ενσωματωθεί στην ελληνική πραγματικότητα και να υλοποιηθεί με γοργούς ρυθμούς η Oδηγία - Πλαίσιο για τα Νερά. Η χώρα μας σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ πίσω. Ας σημειωθεί δε ότι σε αντίθεση με αυτές θα ξεκινήσει από ακόμα πιο πρωταρχικό στάδιο στον τομέα τουλάχιστον της εκτίμησης των διαθέσιμων υδατικών πόρων, όπου υπάρχει μεν η υποδομή που δημιουργήθηκε με την ΕΤΥΜΠ, αλλά θα πρέπει να ολοκληρωθεί σύμφωνα με την προτεινόμενη Β’ φάση της για να έχουμε πλήρεις και ακριβείς εκτιμήσεις σε επίπεδο χώρας και υδατικών διαμερισμάτων. Θα πρέπει να ξεκινήσει λοιπόν άμεσα η οργάνωση της εφαρμογής της Oδηγίας σε υψηλό επίπεδο επιστημονικό και τεχνικό, με ανάλογη ενεργοποίηση και εκπροσώπηση στην Ευρώπη, σε όλους τους τομείς που θίγει η Oδηγία. Αποτυχία μας στο θέμα αυτό θα σημαίνει πολύ περισσότερα πράγματα από μία δυσφήμηση!  Να εξορθολογιστούν οι χρήσεις του νερού με μια πιο ισορροπημένη εικόνα του μεριδίου συμμετοχής τους στην «πίτα» των διαθέσιμων πόρων. Ιδιαίτερα για την αγροτική χρήση θα πρέπει να χαραχθεί άμεσα μια αγροτική πολιτική, που κατ’ ελάχιστο θα πρέπει να αφορά την επιλογή των κατάλληλων καλλιεργειών ανάλογα με τα υδατικά διαθέσιμα της κάθε περιοχής, την τήρηση των νόμων για την εκμετάλλευση και τη ρύπανση των υπόγειων νερών, τη σημαντική μείωση της σπατάλης και της κατανάλωσης νερού για τις αρδεύσεις (αλλαγή τρόπων άρδευσης κ.λπ.) και την ενημέρωση και καθοδήγηση των πολιτών στα θέματα αυτά.

Η λειψυδρία προ των πυλών...


Η κατάσταση των παγκόσμιων αποθεμάτων νερού παραμένει σήμερα εξαιρετικά επισφαλής, ενώ η ανάγκη για την ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείρισή τους, επείγει όσο ποτέ. Ο φετινός εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας για το Νερό εστίασε το ενδιαφέρον του στο ζήτημα της αντιμετώπισης της λειψυδρίας: περίπου 700 εκατομμύρια άνθρωποι σε 43 χώρες υποφέρουν σήμερα από λειψυδρία, ενώ μέχρι το 2025 ο αριθμός αυτός ενδέχεται να ανέλθει σε περισσότερα από τρία δισεκατομμύρια. Ο Γ.Γ. των Ηνωμένω Εθνών Μπαν Κι Μουν υπογράμμισε τη σπουδαιότητα μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της διαχείρισης υδάτινων πόρων και τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας σε διεθνές και τοπικό επίπεδο.
Τα διαθέσιμα αποθέματα μειώνονται ταχύτατα εξαιτίας της μεγάλης αύξησης του πληθυσμού, των μη αειφόρων μορφών κατανάλωσης, των κακών πρακτικών διαχείρισης, της ρύπανσης, της ανεπαρκούς επένδυσης σε υποδομές και της χαμηλής αποδοτικότητας στη χρήση του νερού.Επιπλέον, στο μέλλον θα υπάρξει ανάγκη για ακόμη περισσότερο νερό: για τη γεωργία, την παροχή πόσιμου νερού, τις υπηρεσίες υγιεινής, τη λειτουργία βιομηχανιών και την τροφοδότηση των πόλεων που εξαπλώνονται όλο και περισσότερο. Η διαφορά μεταξύ της προσφοράς και ζήτησης νερού ενδέχεται να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο, απειλώντας έτσι την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, καθώς και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Η παγκόσμια κατάσταση παρουσιάζεται ανησυχητική για 10 μεγάλα ποτάμια που αντιμετωπίζουν πρόβλημα λόγω της κλιματικής αλλαγής, της ρύπανσης των υδάτων, της υπερεκμετάλλευσης, των φραγμάτων και των έργων υποδομής, καθώς και της αλόγιστης ανθρώπινης δραστηριότητας. Στην Ευρώπη το πρόβλημα παρουσιάζεται εντονότερο στο Δούναβη. Στην Αφρική, λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας, οι περισσότερες υπόγειες δεξαμενές νερού γεμίζουν όλο και πιο σπάνια, κάτι που συνεπάγεται ότι ήδη 14 χώρες της ηπείρου βιώνουν παντελή έλλειψη νερού. Στην Αυστραλία αρκετές λίμνες έχουν αποξηρανθεί, περιοχές έχουν μετατραπεί σε αλυκές, ενώ οι κυβερνήσεις λαμβάνουν αυστηρά μέτρα, ακόμα και για το πότισμα οικιακών φυτών. Η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων θα καταστεί κρίσιμη για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Το ίδιο σημαντική είναι και η διεθνής συνεργασία, αφού διαφορετικές χώρες μοιράζονται πολλά από τα ποτάμια και τους υδροφόρους ορίζοντες στον κόσμο. Μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να προωθήσει επίσης τις αρμονικές διασυνοριακές σχέσεις. Σύμφωνα επίσης με τον Γ.Γ. των Η.Ε. Μπαν Κι Μουν «οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετίας» συνέβαλαν στο να τονισθεί η σημασία της πρόσβασης σε ασφαλές πόσιμο νερό και επαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής, που αδιαμφισβήτητα ξεχωρίζουν τους υγιείς και παραγωγικούς ανθρώπους από εκείνους που ζουν στη φτώχεια, ευάλωτοι σε απειλητικές για τη ζωή τους ασθένειες. Η υλοποίηση της παγκόσμιας ατζέντας για το νερό και τις εγκαταστάσεις υγιεινής είναι κρίσιμης σημασίας για την εξάλειψη της φτώχειας και την επίτευξη και των άλλων αναπτυξιακών στόχων.Ο δρόμος που ανοίγεται μπροστά μας είναι ξεκάθαρος: ενίσχυση του θεσμικού δυναμικού και της διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα, περαιτέρω προώθηση της μεταφοράς τεχνολογίας, επιστράτευση μεγαλύτερων οικονομικών πόρων και καλύτερη εφαρμογή των καλών πρακτικών και όσων έχουμε διδαχθεί».
Για περισσότερες πληροφορίες:http://www.un.org/waterforlifedecade/

.Αλαβάνος: "Ζούμε τη λειψυδρία στα νησιά"
13/08/2007

Α.Αλαβάνος: "Ζούμε τη λειψυδρία στα νησιά"
Ο πρόεδρος του ΣΥΝ Αλέκος Αλαβάνος θα επισκεφθεί σήμερα την πλαζ του Αγίου Κοσμά, όπου χθες σημειώθηκαν επεισόδια μεταξύ λουομένων και υπαλλήλων της ιδιωτικής εταιρίας που διαχειριζόταν την πλαζ πριν αυτή αποδοθεί στο δήμο Ελληνικού. Ο πρόεδρος του ΣΥΝ συναντήθηκε με τον δήμαρχο του Ελληνικού Χ. Κορτζίδη. Χθες ο κ. Αλαβάνος συναντήθηκε με το προεδρείο του συνδικάτου των εργαζομένων στο Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) και συζήτησαν τα περιβαλλοντικά προβλήματα και ιδιαίτερα το πρόβλημα της λειψυδρίας. Ο κ. Αλαβάνος σε δήλωσή του τόνισε ότι σύμφωνα με μελέτη βρετανών επιστημόνων προβλέπεται ραγδαία επιδείνωση των επιπτώσεων του φαινόμενου του θερμοκηπίου στο τέλος της δεκαετίας, ειδικά στη Νότια Ευρώπη, ενώ επισημαίνεται και το πρόβλημα της λειψυδρίας. «Ήδη», είπε ο πρόεδρος του ΣΥΝ, «ζούμε τη λειψυδρία στα νησιά του Αιγαίου, ζούμε ένα χάος με γήπεδα γκολφ, με πισίνες και με παράνομες γεωτρήσεις στην Ελλάδα, ενώ δεν υπάρχει εθνική πολιτική για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Και ενώ η Ελλάδα έχει επανειλημμένα παραπεμφθεί στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το όργανο, το κατεξοχήν υπεύθυνο, για τα ζητήματα των υπογείων υδάτων, το ΙΓΜΕ είναι εγκαταλελειμμένο». Ο κ. Αλαβάνος σημείωσε ότι ο μέσος όρος ηλικίας των επιστημόνων και των εργαζομένων είναι πάνω από 50 χρονών και πρόσθεσε ότι «το έχουν κάνει ΚΑΠΗ ουσιαστικά, δεν ανανεώνεται το προσωπικό, δεν υπάρχουν πόροι για να μπορέσει να κάνει έρευνες και παρεμβάσεις σε ζητήματα υποδομής. Κι όπως δεν έχουμε δασικούς χάρτες, η Ελλάδα είναι ίσως η μόνη χώρα στην Ευρώπη των 15, η οποία δεν έχει χάρτες των υπογείων υδάτων». Αύριο ο πρόεδρος του ΣΥΝ θα περιοδεύσει στις πληγείσες από τις πρόσφατες πυρκαγιές περιοχές στο Αίγιο.

λειψυδρία χτυπά την πόρτα της Κορινθίας
(01/08/2007)

Η λειψυδρία χτυπά την πόρτα και της Κορινθίας, αφού ο ένας Δήμος μετά τον άλλον αρχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα τόσο στη ποσότητα όσο και στη ποιότητα των νερών. Μετά το Κιάτο και τη Νεμέα προβλήματα νιτρικών καταγράφονται και στη Τενέα, ενώ ο Δήμαρχος Στυμφαλίας υποστηρίζει ότι η λίμνη έχει αρχίσει να βαλτοποιείται και να στερεύουν οι κεντρικές πηγές του Δήμου.
ΕΕ στη μάχη κατά της λειψυδρίας
Δεδομένων των εντεινόμενων προβλημάτων της ξηρασίας και της έλλειψης νερού, η ΕΕ προωθεί μια βιώσιμη ευρωπαϊκή στρατηγική για τη διαφύλαξη του ζωτικού αυτού αγαθού.
Το καλοκαίρι μπήκε ήδη για τα καλά σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης. Η χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 60 ετών έπληξε φέτος τη Ρουμανία, ενώ η Ελλάδα δοκιμάστηκε από τον χειρότερο καύσωνα των τελευταίων 110 ετών που ευθύνεται και για τις πολυάριθμες δασικές πυρκαγιές. Οι Κάτω Χώρες αντιμετώπισαν επίσης συνθήκες ξηρασίας τον Απρίλιο, με βροχοπτώσεις που δεν ξεπέρασαν το 1 χιλιοστό, σε σύγκριση με το συνηθισμένο για την εποχή ύψος των 44 χιλιοστών.
Η λειψυδρία και οι ξηρασίες αποτελούν όλο και συχνότερα φαινόμενα στην Ευρώπη. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ , τα τελευταία τριάντα χρόνια, το ποσοστό του πληθυσμού και των εκτάσεων στην ΕΕ που πλήττονται κάθε χρόνο από την ξηρασία έχει αυξηθεί σημαντικά (από 6% σε 13% κατά μέσο όρο), επιβαρύνοντας την ευρωπαϊκή οικονομία με τουλάχιστον 100 δις ευρώ.
Οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι, τα επόμενα χρόνια, το φαινόμενο της λειψυδρίας θα γίνει εντονότερο σε όλη την Ευρώπη. Μια από τις πλέον εκτεταμένες ξηρασίες ήταν αυτή του 2003, που έπληξε πάνω από 100 εκατομμύρια ανθρώπους και το ένα τρίτο περίπου της έκτασης της ΕΕ, με συνολικό κόστος περίπου 8,7 δις ευρώ.
Η Επιτροπή συμμετέχει εδώ και πολλά χρόνια σε προγράμματα διαχείρισης των υδάτινων πόρων, όπως το πρόγραμμα WISE (Σύστημα Πληροφοριών για τους Υδάτινους Πόρους στην Ευρώπη) το οποίο ξεκίνησε το 2002. Τα προγράμματα αυτά εστιάζουν μεταξύ άλλων στην ποιότητα του νερού και στους τρόπους με τους οποίους οι ξηρασίες μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο το πόσιμο νερό, αλλά και τη γεωργία, τη δασοκομία και τα δίκτυα υδάτινων μεταφορών. Για την αντιμετώπιση των εντεινόμενων αυτών προβλημάτων, η Επιτροπή προτείνει μια αρχική δέσμη πολιτικών εναλλακτικών δυνατοτήτων και ζητά να ανοίξει η συζήτηση για το πώς θα στραφεί η ΕΕ προς την ορθολογική αξιοποίηση και την εξοικονόμηση του νερού.
Ένα από τα βασικά μέτρα που προτείνονται είναι η τιμολόγηση της κατανάλωσης νερού με βάση την αρχή «ο χρήστης πληρώνει ». Η αρχή αυτή πρέπει να γίνει ο κανόνας, γεγονός που προϋποθέτει την επιβολή υποχρεωτικών συστημάτων μέτρησης της κατανάλωσης. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει επίσης να δοθεί στην ορθολογική χρήση του νερού δεδομένου ότι υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες εξοικονόμησης του νερού σε όλη την ΕΕ – εκτιμάται ότι το 20% του διαθέσιμου νερού σπαταλιέται αλόγιστα, ενώ, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το ποσοστό αυτό ενδέχεται να φθάνει το 40%. Σαν πρώτο μέτρο προτάθηκε η προώθηση και η εγκατάσταση συσκευών εξοικονόμησης ύδατος στις βρύσες, στα ντους και στις τουαλέτες.
Όπως επισήμανε πρόσφατα η Επιτροπή, η κατάσταση των υδάτινων πόρων στην Ευρώπη ενδέχεται να επιδεινωθεί περισσότερο εάν εξακολουθήσουν να αυξάνονται οι θερμοκρασίες και δεν υιοθετηθεί μια σαφής στρατηγική. Η εξοικονόμηση νερού θα πρέπει συνεπώς να βρίσκεται στον πυρήνα κάθε πολιτικής δράσης.
http://ec.europa.eu/news/environment/070719_1_el.htm

Μια μητρόπολη απειλείται με ερήμωση από τη λειψυδρία, του Τάσου Σαραντή
Πε 17/5/2007
Θα μπορούσε να καταστεί η πρώτη μητρόπολη φάντασμα σε ολόκληρο τον κόσμο, αφού ο πληθυσμός της θα αναγκαστεί να την εγκαταλείψει εξαιτίας της έλλειψης νερού. Η τρομακτική αυτή πρόβλεψη, που αφορά το Περθ, μια πόλη περίπου 2 εκατομμυρίων κατοίκων στη δυτική Αυστραλία, διατυπώθηκε από τον πρωτοπόρο στοχαστή της περιβαλλοντολογίας Τιμ Φλάνερι, του οποίου το βιβλίο Οι Μάγοι του Καιρού κυκλοφορεί και στη χώρα μας.
Ανεξαρτήτως από το εάν ο Φλάνερι δικαιωθεί, σήμερα το Περθ βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αντιμέτωπο με το φάσμα της λειψυδρίας, αφού πλέον δεν μπορεί να στηριχθεί στον φυσικό ανεφοδιασμό του σε νερό.
Ο συνδυασμός τριών παραγόντων θεωρείται υπεύθυνος για τη δραματική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η αυστραλιανή μεγαλούπολη: Πρώτον, πρόκειται για μία πόλη που έχει το ξηρότερο κλίμα στον κόσμο, αφού βρίσκεται χτισμένη στην άκρη μιας απέραντης ερήμου, δεύτερον, οι επιστήμονες θεωρούν ότι είναι η πόλη η οποία έχει επηρεαστεί πιο πολύ από όλες τις πόλεις στον κόσμο από την κλιματική αλλαγή, και, τέλος, οι κάτοικοί της χρησιμοποιούν περισσότερο νερό από οποιαδήποτε άλλη πόλη στην Αυστραλία.
Το Περθ κάθεται πάνω σε έναν αρχαίο υδροφόρο ορίζοντα, ηλικίας 40.000 χρόνων, που αποτελούσε παραδοσιακά την κύρια πηγή πόσιμου νερού της πόλης. Ομως, στα μέσα της δεκαετίας του 70 υπήρξε μια εντυπωσιακή πτώση των χειμερινών βροχοπτώσεων, που κυμάνθηκε μεταξύ 15% και 20%.
Ο συνδυασμός των αυξανόμενων θερμοκρασιών και της απουσίας βροχερών χειμώνων που ακολούθησαν άρχισαν να επιφέρουν τη σταδιακή πτώση στη στάθμη των υδάτων, ενώ ο υδροφόρος ορίζοντας δεν μπορούσε πλέον να ανατροφοδοτηθεί.
Στα μέσα της δεκαετίας του 90, οι επιστήμονες αντιλήφθηκαν ότι η περιοχή αντιμετώπιζε κάτι περισσότερο από μια παρατεταμένη ξηρασία και ότι αυτό το φαινόμενο στην πραγματικότητα ήταν αποτέλεσμα της αλλαγής του κλίματος.
«Οι κλιματολόγοι μας λένε ότι πρόκειται για την πόλη που έχει επηρεασθεί πιο πολύ σε όλο τον κόσμο», λέει ο Ντον Μακ Φάρλαν από τον Κοινοπολιτειακό Επιστημονικό Βιομηχανικό Οργανισμό (CSIRO).
Σε άλλες περιοχές του κόσμου οι άνθρωποι σκέφτονται ότι η αλλαγή του κλίματος είναι κάτι που πρόκειται να συμβεί στα επόμενα 10 ή 30 χρόνια και ότι θα έχουν τον χρόνο να την αντιμετωπίσουν. Εμείς έχουμε ανακαλύψει ότι ζούσαμε με αυτή εδώ και 30 χρόνια και ότι πρέπει να την αντιμετωπίσουμε πολύ γρήγορα, επισημαίνει.
Εντούτοις, αν και οι επιστήμονες πιέζονται να αναζητήσουν νέες πηγές νερού για την πόλη, οι κάτοικοί της φαίνεται ότι δεν ανταποκρίνονται ιδιαίτερα στα μηνύματα των καιρών. Το Περθ αποτελείται από προάστια που απλώνονται σε έκταση μεγαλύτερη των 70 χιλιομέτρων κατά μήκος της ακτής του Ινδικού Ωκεανού.
Οι ιδιοκτήτες τους περηφανεύονται για τους κήπους και τα πάρκα τους, εκτάσεις με γκαζόν και λουλούδια που απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού. Και πολλοί κάτοικοι αντλούν νερό απευθείας από τον υδροφόρο ορίζοντα της πόλης. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότερες από 150.000 παράνομες γεωτρήσεις, οι οποίες επιτρέπουν απεριόριστη άντληση από τα υπόγεια ύδατα για τις ανάγκες του ποτίσματος. Εάν συγκρίνετε την κατανάλωση κατά άτομο στο Περθ, θα διαπιστώσετε ότι είναι τρεις φορές υψηλότερη από την αντίστοιχη του Σίδνεϊ, της Μελβούρνης και του Μπρίσμπεϊν, επισημαίνει ο Πιέρ Οργουιτζ, καθηγητής οικοσυστημάτων στο Πανεπιστήμιο Εντιθ Κόουαν στο Περθ.
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, οι αρμόδιες αρχές αναζητούν νέους τρόπους για να τροφοδοτήσουν με νερό τη διψασμένη πόλη. Ενας από αυτούς έχει ως στόχο την επανατροφοδότηση του υδροφόρου ορίζοντα με επεξεργασμένα υγρά απόβλητα που προέρχονται από πλυντήρια ρούχων και πλυντήρια πιάτων. Πρόκειται για 111 δισ. λίτρα υγρών αποβλήτων που καταλήγουν στον ωκεανό.
Προς το παρόν, δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για πόσιμο νερό, αλλά για την άρδευση. Αν και αυτή η μέθοδος φαίνεται ως αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, πολλοί είναι εκείνοι που φοβούνται για τα ενδεχομένως επιβλαβή αποτελέσματα που μπορεί να έχει στο περιβάλλον.
Πάντως, η τοπική κυβέρνηση δείχνει αποφασισμένη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα επενδύοντας ακόμη και σε δαπανηρές τεχνολογίες. Τον περασμένο Νοέμβριο ξεκίνησε τη λειτουργία της μία μονάδα αφαλάτωσης που θα προμηθεύει το 17% του πόσιμου νερού της πόλης.
Ομως, οι επιστήμονες εξακολουθούν να υπογραμμίζουν ότι το Περθ πρέπει να μάθει να ζει με λιγότερο νερό και ίσως να ξεχάσει τους όμορφους κήπους του. Διαφορετικά, η πρόβλεψη ότι μπορεί να γίνει μια πόλη φάντασμα μπορεί να βγει αληθινή.
Πόσιμο νερό από αστικά λύματα!
Η Αυστραλία αντιμετωπίζει τη χειρότερη ξηρασία στην ιστορία της. Ο μέσος όρος των βροχοπτώσεων τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί κατά 30% στη δυτική ακτή της ηπείρου και κατά 15% στην ανατολική.
Σύμφωνα με την έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές, καύσωνες, συχνότερες πυρκαγιές, μεγάλες περίοδοι ξηρασίας, πλημμύρες και καταστροφικές καταιγίδες θα γίνουν στο μέλλον μόνιμο χαρακτηριστικό του κλίματος της Αυστραλίας, εξαιτίας του φαινομένου της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Ηδη, ο βασικός ταμιευτήρας του Μπρίσμπεϊν είναι γεμάτος μόλις κατά 20%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 40% για τους ταμιευτήρες του Σίδνεϊ και της Μελβούρνης. Από την επόμενο χρόνο οι κάτοικοι του Κουίνσλαντ θα αναγκαστούν να πίνουν νερό από ανακυκλωμένα αστικά λύματα των υπονόμων.
Το νερό θα ανακυκλώνεται από ένα συνδυασμό αντίστροφης διαπίδυσης και απολύμανσης με υπεριώδη ακτινοβολία.
Στην αντίστροφη διαπίδυση το νερό πιέζεται μέσα από πολύ καλά επεξεργασμένες μεμβράνες που φιλτράρουν τα άλατα και τα υπόλοιπα υλικά στοιχεία, αλλά αφήνουν τα υδατικά μόρια να περνούν.
Παρά το γεγονός ότι η πόση νερού από τα λύματα των υπονόμων δημιουργεί πολλά ψυχολογικά θέματα, έρευνα πανεπιστημίου της Νότιας Φλόριντα κατέληξε ότι η μικροβιολογική ποιότητα του ανακυκλωμένου νερού ήταν καλύτερη από αυτήν του νερού που υπήρχε στους τοπικούς ταμιευτήρες, ενώ σε άτυπη έρευνα που έγινε οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπόρεσαν να ξεχωρίσουν το ανακυκλωμένο από το κανονικό νερό.
του Τάσου Σαραντή, ΗΜΕΡΗΣΙΑ 12/5/2007
ΟΛΗ ΤΗ ΧΩΡΑ

«Τα κοιτάσματα νερού μπορούν να μας σώσουν»

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

«Να αξιοποιήσουμε τα επιφανειακά, όμβρια νερά των ορεινών περιοχών και τα υπόγεια των πλούσιων υδροφόρων σχηματισμών, όπως είναι τα ανθρακικά πετρώματα, οι ασβεστόλιθοι και οι δολομίτες.

Τα ανθρακικά πετρώματα στην Ελλάδα καταλαμβάνουν μια έκταση 45.000 τ.χλμ. περίπου, δηλαδή το 30% της συνολικής επιφάνειας. Εάν δεχθούμε την πλέον συντηρητική ετήσια τιμή κατείσδυσης των 200 χιλιοστών, δηλαδή σχεδόν το 1/3 των μέσων ετήσιων κατακρημνισμάτων (600 χιλ.), τότε προκύπτει ότι κατά μέσο όρο διακινούνται μέσα από τις ανθρακικές μάζες της Ελλάδας κάθε χρόνο 9 δισ. κ.μ. νερού».Πρόταση-λύσηΤη δική του πρόταση-λύση στο οξύ πρόβλημα της λειψυδρίας δίνει ο Γεώργιος Σταμάτης, υδρογεωλόγος, αναπληρωτής καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, στο Εργαστήριο Ορυκτολογίας-Γεωλογίας, ο οποίος εξηγεί πώς θα ξεδιψάσουν οι κάτοικοι της Θεσσαλίας, της Στερεάς, της Πελοποννήσου και των νησιών του Αιγαίου. Μιλά για το πλήθος αντλήσεων και τους παρωχημένους αυτόματους τρόπους ποτίσματος, στις πλέον ακατάλληλες ώρες, όπου η εξάτμιση ξεπερνά το 80% του αντλούμενου νερού και σπαταλούν ασύδοτα, χωρίς κανένα έλεγχο, τεράστιες ποσότητες πολύτιμου νερού. Η ίδια κατάσταση παρατηρείται και στις κατ' εξοχήν τουριστικές περιοχές, και φυσιολογικά κατά τη θερινή περίοδο, όπου η τουριστική κίνηση βρίσκεται στο αποκορύφωμά της. Η έντονη οικιστική δραστηριότητα, που παρατηρείται στα νησιά μας, προσαυξάνει το ήδη υπάρχον πρόβλημα.Οριακή επάρκεια των υδατικών πόρων παρουσιάζεται στις περιοχές Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας και Κρήτης, ενώ οι περιοχές Δυτικής και Βόρειας Πελοποννήσου, Δυτικής Στερεάς, Ηπείρου, Δυτικής και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης είναι οι μόνες που παρουσιάζουν πλεόνασμα αυτών. Μελλοντικές προβλέψεις προσθέτουν και άλλες περιοχές στην κατηγορία των περιοχών με ελλειμματικά ισοζύγια.«Από το πρόσφατο παρελθόν, σε μια παρατεταμένη περίοδο ανομβρίας, 1988-1992, η Ελλάδα αντιμετώπισε εκ νέου και σε υψηλό βαθμό το πρόβλημα της ξηρασίας και λειψυδρίας» τονίζει ο Γεώργιος Σταμάτης.«Η Ελλάδα στον τομέα των υδατικών πόρων είναι μια πλούσια χώρα, αλλά διάφοροι λόγοι μειώνουν σημαντικά την πραγματική διαθέσιμη ποσότητα και δυσκολεύουν την αξιοποίησή τους. Πέραν αυτών η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως σπάταλη χώρα στο θέμα των υδατικών της πόρων. Ο όγκος των ετήσιων βροχών εκτιμάται κατά μέσο όρο στα 700 χιλ., δηλαδή στα 115 δισ. κυβικά μέτρα.Το ανατολικό τμήμα της Ελλάδας είναι φτωχό: το μέσο ετήσιο ύψος βροχής δεν ξεπερνά τα 400 χιλ. Αντίθετα η Δυτική Ελλάδα είναι πλουσιότερη σε βροχές, όπου το μέσο ετήσιο ύψος βροχής ξεπερνά τα 1.000 χιλ. Τούτο δημιουργεί προβλήματα λειψυδρίας σε πολλές πεδινές περιοχές της ανατολικής χώρας και τα νησιά.Οι προαναφερθείσες ανισοκατανομές ισχύουν κυρίως όταν αναφερόμαστε σε κανονικές συνθήκες. Στη χώρα μας όμως, αρκετά συχνά και οπωσδήποτε απρόβλεπτα, επικρατούν και μη κανονικές, ακραίες συνθήκες, με πολύ χαμηλό ύψος βροχής ή καθόλου βροχή, που οδηγούν στη λειψυδρία, ή πολλές και ραγδαίες βροχές που οδηγούν στις πλημμύρες. Δεν υπάρχει χρονιά που να μην εκδηλώνεται πλημμύρα σε κάποια περιοχή του ελλαδικού χώρου. Στις πλημμύρες το ύψος της βροχής σε μικρό χρονικό διάστημα φθάνει τα 30-50 χιλ. και δεν είναι σπάνιο φαινόμενο το ύψος της να ξεπερνά τα 150 χιλ.».Πέραν της γεωγραφικής και χρονικής ανισοκατανομής των βροχοπτώσεων και γενικότερα του υδατικού δυναμικού, που χαρακτηρίζει τον ελλαδικό χώρο, στη χώρα μας έχουν προστεθεί και άλλοι δυσμενείς παράγοντες που συμβάλλουν έντονα στη λειψυδρία: η πληθυσμιακή και η βιομηχανική ανισοκατανομή, η υπέρμετρη ανάπτυξη αστικών κέντρων και η παράλογη συγκέντρωση σε υψηλό ποσοστό βιομηχανιών και βιοτεχνιών, από τη μια πλευρά, και η υπέρμετρη γεωργική και τουριστική ανάπτυξη από την άλλη πλευρά. «Η ιστορία μας, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, έχει μνημονεύσει χαρακτηριστικές καιρικές ακρότητες και ιδιαίτερα προβλήματα λειψυδρίας, που έπληξαν συγκεκριμένες περιοχές, όπως την Αττική, τη νησιωτική χώρα κ.λπ.» προσθέτει ο κ. Σταμάτης. Από τον 8ο π.Χ. αιώνα«Ο γνωστός "Ληλάντιος πόλεμος", που ενέκυψε μεταξύ των πόλεων Χαλκίδας και Ερέτριας τον 8ο π.Χ. αιώνα, σχετίζεται από τους ιστορικούς ερευνητές μας με μια παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας. Οι αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική και οικονομική εξέλιξη αυτών των δύο ιστορικών πόλεων υπήρξαν καθοριστικές.Την τελευταία περίοδο γινόμαστε θεατές τέτοιων ακραίων καταστάσεων που πλήττουν τη χώρα μας. Από τη μια πλευρά, οι φωνές τοπικών παραγόντων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και από την άλλη οι φωνές βοηθείας για την προστασία των περιουσιών και των ανθρώπινων ζωών από τις πλημμύρες.Δυστυχώς η πολιτεία δεν κατάφερε όλα αυτά τα χρόνια να χαλιναγωγήσει την ασύδοτη σπατάλη που γίνεται στους υδατικούς πόρους, από συγκεκριμένους χρήστες. Είναι γνωστό ότι η γεωργία καταναλώνει σε ποσοστό 70 έως 80% του όγκου νερού που καταναλώνεται ετησίως. Στις εκτεταμένες και έντονα καλλιεργούμενες πεδινές περιοχές της χώρας μας ανέκαθεν υπήρξε η ζήτηση νερού ένα σοβαρό πρόβλημα.Κανείς βεβαίως δεν θα υποβαθμίσει το ρόλο της γεωργίας και τη συμμετοχή της στην οικονομική εξέλιξη της πατρίδας μας. Πλην όμως πόσοι από τους γεωργούς μας έχουν συνειδητοποιήσει τη "λογική χρήση" του νερού που τους παρέχεται; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δίδεται, αρκεί κανείς να περιοδεύσει τις μεσημεριανές ώρες στις καλλιεργούμενες περιοχές, όπως στις λεκάνες Βοιωτίας, Θεσσαλίας, Πελοποννήσου, Μακεδονίας κ.λπ.».Ο κ. Σταμάτης υποστηρίζει ότι η ετήσια κατανάλωση νερού ύδρευσης όλης της Ελλάδας, της τάξης του 1 δισ. κ.μ. περίπου, θα υπερκαλυπτόταν εάν μπορούσε να αξιοποιηθεί ένα μέρος μόνον αυτών των υπόγειων νερών. Πού βρίσκονται«Ενα μεγάλο ποσοστό αυτών των καρστικών νερών, όπως ονομάζονται, αναβλύζουν παραθαλάσσια και υποθαλάσσια ή στις κοίτες των ποταμών και των λιμνών ή τροφοδοτούν πλευρικά άλλους υδροφόρους ορίζοντες των λεκανών. Γενικά η καταπολέμηση της λειψυδρίας και των συνεπειών της συνδέεται άμεσα: με ρυθμίσεις και ορθή διαχείριση στην κατανάλωση νερού, με ταμίευση του νερού μέσω τεχνικών έργων, εκεί όπου είναι εφικτό, και με εντοπισμό και αξιοποίηση των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων.Υπάρχουν πλήθος ερευνητικών μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί και σχετίζονται με τα προαναφερόμενα και βρίσκονται στους υπεύθυνους δημόσιους φορείς. Θα πρέπει πλέον να ξεκινήσει το στάδιο της υλοποίησής τους».
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 09/08/2007

30/05/2007
Ενθαρρύνεται η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για να υποκατασταθεί η οφειλόμενη στην ανομβρία μείωση παραγωγής των υδροηλεκτρικών σταθμών
Απάντηση του Επιτρόπου κ. Δήμα στον Δημ. Παπαδημούλη
Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος κ. Σταύρος Δήμας απαντώντας σε ερώτηση του ευρωβουλευτή του ΣΥΝ Δημ. Παπαδημούλη σχετικά με την απειλή μείωσης της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας και τα μέτρα που η Επιτροπή θεωρεί αναγκαία για την αντιμετώπιση του φαινομένου της ξηρασίας, τονίζει: "Η λειψυδρία και η ξηρασία, οπουδήποτε και αν σημειώνονται, αποτελούν μεγάλο πρόβλημα, επειδή έχουν άμεσο αντίκτυπο στους πολίτες και στους οικονομικούς κλάδους που χρησιμοποιούν και εξαρτώνται από το νερό" και ενημερώνει ότι: "Η Επιτροπή επεξεργάζεται τώρα ανακοίνωση σχετικά με την λειψυδρία και την ξηρασία, στην οποία θα προτείνεται ένα πρώτο σύνολο δυνατοτήτων άσκησης πολιτικής για την αντιμετώπιση και την άμβλυνση των προβλημάτων που προκύπτουν από την λειψυδρία και την ξηρασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση."
Σε ό,τι αφορά την ενδεχόμενη συνεχή μείωση της παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας εξαιτίας των επιπτώσεων της ξηρασίας, ο κ. Δήμας προκρίνει την υποκατάστασή της με αύξηση άλλων μορφών ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές. O κ. Επίτροπος εξάλλου υπενθυμίζει ότι στα πλαίσια των πολιτικών της Επιτροπής για ενθάρρυνση της ηλεκτροπαραγωγής με λιγότερη περιβαλλοντική ρύπανση περιλαμβάνεται το ισχύον σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής εντός της Κοινότητας, τίθενται ανώτατα όρια για τις εκπομπές κατά την ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα και "οποιαδήποτε πρόσθετη ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα στη νότια Ευρώπη προϋποθέτει ισοδύναμη εξοικονόμηση αλλού".
Ακόμη, στην απάντησή του στον Έλληνα ευρωβουλευτή, υπογραμμίζει τη σημασία της οδηγίας - πλαισίου για τους υδάτινους πόρους, η οποία "διαδραματίζει καίριο ρόλο για την αειφόρο αξιοποίηση των υδάτων, λόγω της μεγάλης ευελιξίας για την ανάπτυξη ειδικών σχεδίων διαχείρισης της ξηρασίας στις λεκάνες απορροής των ποταμών." Σύμφωνα με τον κ. Δήμα "η οδηγία αυτή θα συντελέσει στην προσαρμογή στην αυξανόμενη λειψυδρία".
Υπενθυμίζεται στο σημείο αυτό ότι εναντίον της Ελλάδος έχουν επανειλημμένα κινηθεί διαδικασίες παράβασης για την πλημμελή ενσωμάτωση της οδηγίας αυτής στο εθνικό δίκαιο και τη μη εφαρμογή των διατάξεών της, με πιο πρόσφατη την απόφαση της Επιτροπής της 21ης Μαρτίου 2007 να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων διότι δεν υπέβαλε τις απαραίτητες αναλύσεις για τις λεκάνες απορροής των ποταμών, τις λίμνες, τα υπόγεια και παράκτια ύδατα, ως όφειλε να είχε πράξει μέχρι το Μάρτιο του 2005.
Ο Δημήτρης Παπαδημούλης δήλωσε σχετικά:
"Οι συνέπειες των κλιματικών αλλαγών είναι ήδη παρούσες και επηρεάζουν όλους τους τομείς των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η Ελλάδα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παραγωγή των υδροηλεκτρικών εργοστασίων σε ό,τι αφορά την ενέργεια, όμως ακόμη και σήμερα που η ορθολογική διαχείριση των υδάτων θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα, εξακολουθεί να μην συμμορφώνεται με την κοινοτική νομοθεσία. Η λύση δεν είναι περισσότερος λιγνίτης που συνεπάγεται περισσότερες εκπομπές και παραβάσεις του κοινοτικού δικαίου, επιβαρύνοντας εντέλει τον Έλληνα φορολογούμενο με πρόστιμα, αλλά ένα πλαίσιο διαχείρισης ενέργειας που θα δίνει βαρύτητα στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών με σεβασμό στο περιβάλλον για καλύτερη ποιότητα ζωής."
To Γραφείο Τύπου
Μια βροχή ... δε θα μας σώσει



Βρυξέλλες/Αθήνα, 22-3-2007: Την προσφυγή στο ΔΕΚ κατά της Ελλάδας λόγω μη υποβολής εκθέσεων για σοβαρές πτυχές της οδηγίας σχετικά με την προστασία των υδάτινων συστημάτων στην ΕΕ, ανακοίνωσε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εξάλλου, σύμφωνα με έκθεσή της για την εφαρμογή της Οδηγίας-Πλαίσιο για το Νερό, η χώρα μας βρίσκεται στην προτελευταία θέση στην ΕΕ-27.
Η σημερινή, όμως, μέρα είναι αφιερωμένη στον αγώνα ενάντια στη λειψυδρία.Στο πλαίσιο λοιπόν της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Νερού, η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς επισημαίνει ότι η λειψυδρία είναι ένα φαινόμενο που οφείλεται είτε σε ανομβρία και παρατεταμένη ξηρασία, είτε στην κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων, ενώ εκτιμάται ότι θα ενταθεί από την κλιματική αλλαγή.
Στην Ελλάδα, η φετινή χρονιά είναι ιδιαίτερα ξηρή. Όμως, οι επιπτώσεις και το μέγεθος των προβλημάτων που έχουν αρχίσει να εμφανίζονται, όπως για παράδειγμα η λειψυδρία στα νησιά, η ανεπάρκεια του αρδευτικού νερού, αλλά και ο κίνδυνος black out, δεν είναι πρωτόγνωρα για τη χώρα μας, και δεν πρέπει να αποδοθούν μόνο στις μειωμένες βροχές και στην υψηλή θερμοκρασία μιας χρονιάς.
Η αυξημένη ζήτηση νερού είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός στην Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Έτσι, παρόλο που το ενδιαφέρον για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων που εξαρτώνται από το νερό εντείνεται, η έλλειψη νερού είναι πιθανό να γίνει ο σημαντικότερος περιοριστικός παράγοντας για την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική ανάπτυξη – αν δε ληφθούν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα.
Βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση αυτής της «κρίσης του νερού» είναι η ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η Ελλάδα, ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει τα εργαλεία ώστε να σχεδιάσει και να εφαρμόσει μακροπρόθεσμα τις κατάλληλες πολιτικές. Όμως η εφαρμογή της Οδηγίας-πλαίσιο για το Νερό, δηλαδή η ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση του νερού χρειάζονται πολλά παραπάνω από την τυπική προσαρμογή της νομοθεσίας και αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο. Απαιτείται συνεπής διαχείριση του νερού με στόχους και σχέδιο και όχι πυροσβεστικά μέτρα κάθε φορά που … δε βρέχει. Χρειάζεται να εξεταστεί το σύνολο των αναγκών σε νερό και να ρυθμιστεί η ζήτησή του, να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα στη χρήση του νερού, και να εξεταστεί το κόστος σε σχέση με τα οφέλη για την κοινωνία και το περιβάλλον. Όλα αυτά σε συνδυασμό με μέτρα παρακολούθησης της ποιότητας των νερών, πρόληψη της ρύπανσης και μέτρα αποκατάστασης.
Η πορεία της χώρας ως τώρα κάνει εξαιρετικά αμφίβολη την επίτευξη των στόχων της Οδηγίας-πλαίσιο για το Νερό. Ως χώρα έχουμε μείνει πίσω σε όλες σχεδόν τις τυπικές μας υποχρεώσεις.
Συγκεκριμένα η Ελλάδα:• Ολοκλήρωσε τη μεταφορά της Οδηγίας-πλαίσιο στην εθνική νομοθεσία μόλις την περασμένη εβδομάδα, περισσότερα από 3 χρόνια μετά τη λήξη της σχετικής προθεσμίας, και για άλλη μια φορά υπό την πίεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,• Δεν ολοκλήρωσε, ως όφειλε ως τις αρχές του 2005, την ανάλυση των χαρακτηριστικών και των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (πχ γεωργία, τουρισμός) στην κατάσταση των υδάτων.• Δεν έχει ασχοληθεί καθόλου με την οικονομική διάσταση των διαφόρων χρήσεων του νερού ώστε να μπορεί να προγραμματίσει και να επιλέξει στην κάθε περίπτωση τη λύση με το μικρότερο κόστος και για την κοινωνία αλλά και για τους φυσικούς πόρους.• Μόλις στις αρχές του 2007 δημοσίευσε την προκήρυξη σχετικά με την ανάπτυξη προγράμματος παρακολούθησης ώστε κάθε στιγμή να υπάρχει μια συνεκτική και συνολική εικόνα της κατάστασης, της ποιότητας και της ποσότητας των υδάτων σε όλες τις λεκάνες. Τα προγράμματα αυτά ωστόσο θα έπρεπε να έχουν τεθεί σε εφαρμογή ήδη από το 2006.• Η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων αλλά και οι Περιφερειακές Διευθύνσεις Υδάτων συνεχίζουν να υπολειτουργούν χωρίς το απαραίτητο προσωπικό, εξοπλισμό και υποδομές.• Διάφορα θεσμοθετημένα όργανα που προβλέπονται από το νόμο 3199/2003 ακόμη και αν έχουν στα χαρτιά συσταθεί (όπως το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων) δεν έχουν ακόμη συγκληθεί.• Επικύρωσε, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις αρχές της Οδηγίας-πλαίσιο για το Νερό, τροπολογίες της νομοθεσίας και όλα τα απαραίτητα προκειμένου να προχωρήσει η εκτροπή του Αχελώου, ένα έργο για το οποίο το ΣτΕ έχει εκδόσει επανειλημμένα καταδικαστικές αποφάσεις.
Περισσότερες πληροφορίες:
Ευρωπαϊκή Επιτροπή:http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/07/394&format=HTML&aged=0&language=EL&guiLanguage=en
http://ec.europa.eu/environment/water/water-framework/implrep2007/index_en.htm
WWF ΕλλάςΠαναγιώτα Μαραγκού, Υπεύθυνη Υδατικών Πόρων, p.maragou@wwf.gr, τηλ. 210-3314893Μαρίτα Παντέρη, Υπεύθυνη Τύπου, m.panteri@wwf.gr, τηλ. 697 6807632

Το Περιβάλλον και η προστασία του
Κλιματικές αλλαγές: η φύση απαντά στην αλόγιστη ανθρώπινη δράση
«Το περιβάλλον είναι το σπίτι μας», συνηθίζουμε να λέμε. Ένα σπίτι όμως, το οποίο ο άνθρωπος με τις δραστηριότητές του κάθε άλλο παρά ευπρεπισμένο διατηρεί. Η ανθρώπινη δραστηριότητα ανέκαθεν επηρέαζε το περιβάλλον. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος ξεχέρσωσε το πρώτο κομμάτι γης για να το καλλιεργήσει, από τη στιγμή που διαδόθηκε η χρήση φωτιάς, από τη στιγμή που άρχισε η εκμετάλλευση πηγών ενέργειας. Για πολλούς αιώνες, η φύση κατάφερνε να απορροφά τις συνέπειες των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, να επανορθώνει σε σημαντικό βαθμό τις αρνητικές επιδράσεις. Ωστόσο, η βιομηχανική επανάσταση και τα συνακόλουθά της, η αύξηση του πληθυσμού, η αλλαγή του τρόπου ζωής, η επικράτηση της κατανάλωσης, η αλόγιστη εκμετάλλευση φυσικών πόρων, ανέτρεψαν άρδην την ισορροπία αιώνων. «Η φύση εκδικείται», συνηθίζουμε να λέμε, περιγράφοντας τις καταστροφικές επιπτώσεις όλων αυτών των δραστηριοτήτων. Η φύση δεν εκδικείται, απλά δεν αντέχει άλλο, έχουν ξεπεραστεί τα όρια επανορθωτικής δράσης στις καταστροφικές ανθρώπινες ενέργειες. Το «Καποδιστριακό» εγκαινιάζει σειρά δημοσιευμάτων σχετικά με το περιβάλλον. Ως πρώτο θέμα της σειράς επελέγη αυτό των κλιματικών αλλαγών, οι οποίες κυριάρχησαν στην επικαιρότητα το τελευταίο διάστημα, λόγω του ιδιαίτερα ήπιου χειμώνα που διανύουμε έως τώρα εφέτος. Θα ακολουθήσουν δημοσιεύματα σχετικά με άλλες παραμέτρους που άπτονται της σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον, όπως οι υδάτινοι πόροι, τα δάση, κ.ά.

Το «Καποδιστριακό» φιλοξενεί σήμερα συνέντευξη του Ακαδημαϊκού, Καθηγητού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Προέδρου του Δ.Σ. του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κ. Χρήστου Ζερεφού για το θέμα των κλιματικών αλλαγών, τις ευθύνες του ανθρώπου γι' αυτές και για το τι μπορεί να γίνει, προκειμένου να αντιστραφεί η κατάσταση.
-Κύριε Καθηγητά, εφέτος διανύσαμε έναν εξαιρετικά ήπιο χειμώνα, με κλιματολογικές συνθήκες ασυνήθιστες για την εποχή. Αποτελεί επιβεβαίωση των προειδοποιήσεων που από χρόνια έχουν γίνει από την Επιστημονική Κοινότητα για τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών;
Ο ήπιος χειμώνας που διανύουμε εφέτος, μέχρι τώρα τουλάχιστον, θα συνέβαινε ούτως ή άλλως. Απλώς μπορεί να μην ήταν τόσο ήπιος. Διότι η ατμόσφαιρα βρίσκεται σε ένα στάδιο αποσταθεροποιημένο, η σύστασή της έχει διαταραχθεί. Αποτέλεσμα είναι ότι το κλίμα διαταράχθηκε συνολικά. Αν ένα ακραίο γεγονός παλαιότερα συνέβαινε μία φορά στα 50 χρόνια, τώρα συμβαίνει πιο συχνά. Αυτό είναι ένα σημείο που μπερδεύει τους μη ειδικούς στις πλανητικές αλλαγές. Περιμένουν να δουν φαινόμενα πρωτόγνωρα και αυτά που περιμένουν τα εμφανίζουν ως δικαιολογία για να υποστηρίξουν ότι αυτά που βλέπουμε συνέβησαν και στο παρελθόν, δημιουργώντας δυσπιστία ως προς τον ανθρώπινο παράγοντα. Αλίμονο αν αρχίσουμε να βλέπουμε πρωτόγνωρα πράγματα. Μέσα στα 3 δισεκατομμύρια χρόνια ιστορίας της η ατμόσφαιρα έχει περάσει μέσα από ακραίες και εξαιρετικές καταστάσεις. Ακραίες διότι συμβαίνουν κάθε 50 ή 100 χρόνια. Δυστυχώς, η συχνότερη εμφάνιση τέτοιων καταστάσεων τα τελευταία 20 χρόνια είναι τόσο εντυπωσιακή, ώστε εμείς που ασχολούμαστε με τις πλανητικές μεταβολές είμαστε έκπληκτοι από την τόσο μεγάλη διακύμανση όλων των ατμοσφαιρικών παραμέτρων. Συγκεκριμένα, το διοξείδιο του άνθρακα τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζει εντυπωσιακή αύξηση, σχεδόν μονότονη. Εκτίναξε τις τιμές του από 250 μονάδες που είχε στις αρχές του 20 ού αιώνα, στις 400 μονάδες σήμερα. Στα προηγούμενα 600 χρόνια οι διακυμάνσεις τού διοξειδίου του άνθρακα στο μέγιστο δεν υπερέβησαν τις 300 μονάδες. Όχι μόνο το διοξείδιο του άνθρακα, αλλά αντίστοιχες μεταβολές ισχύουν και σε άλλα αέρια, που καθορίζουν τη θερμική ισορροπία του πλανητικού μας συστήματος. Η ισορροπία αυτή υπάρχει ανάμεσα στην ατμόσφαιρα, την υδρόσφαιρα, την κρυόσφαιρα, τη βιόσφαιρα και τις χρήσεις και μεταβολές της γεώσφαιρας. Οποιαδήποτε μεταβολή σε μία από αυτές τις «σφαίρες», συνεπάγεται αντίστοιχες μεταβολές στις άλλες και η ισορροπία διατηρείται μόνο όταν οι διαταράξεις μπορούν να απορροφηθούν από το υφιστάμενο σύστημα. Δυστυχώς, έχουμε ξεπεράσει αυτό το στάδιο διότι και τα ακραία καιρικά φαινόμενα αυξάνουν και η σύσταση της ατμόσφαιρας έχει αλλάξει όσο ποτέ και ο υδροφόρος ορίζοντας υποχωρεί παγκοσμίως και η κρυόσφαιρα το ίδιο και η βιοποικιλότητα το ίδιο.
-Ποιες είναι οι ανθρώπινες δραστηριότητες που επηρεάζουν αυτές τις μεταβολές;
Είναι πολύ συγκεκριμένες: η αλλαγή των χρήσεων γης, η αποψίλωση των δασών, η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, η απουσία στρατηγικής στη χρήση πόσιμου ύδατος, η ανεπαρκής στρατηγική για μεταφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ο τρόπος ζωής της κοινωνίας του 20ού και 21ου αιώνα και πολλές άλλες.
-Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί είναι, τελικά, μη αναστρέψιμη ή μπορούν να γίνουν κάποια πράγματα για να διορθωθεί;
Επειδή τα αέρια του θερμοκηπίου ζουν αρκετές δεκαετίες στην ατμόσφαιρα (για παράδειγμα το διοξείδιο του άνθρακα έχει 100 χρόνια «χρόνο ζωής»), απαιτούνται επείγουσες και επιτακτικές δράσεις. Μπορεί να επανέλθει το σύστημα αν όχι στην προηγούμενη, σε μια νέα ισορροπία τις προσεχείς δεκαετίες, θα πρέπει να σταματήσει η αποψίλωση των δασών και να επιτευχθεί απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τον άνθρακα κατά σημαντικό ποσοστό και όχι στα όρια που τίθενται με τη συνθήκη του Κιότο. Τα ποσοστά αυτά είναι «ασπιρίνες». Απαιτούνται δρακόντεια μέτρα για την επιβίωση του πλανήτη. Οι ανά τον κόσμο ηγέτες να το καταλάβουν και να σταματήσουν το παιχνίδι στα «χρηματιστήρια ρύπων» και τις άλλες δράσεις, που απλά μεταθέτουν τη λύση για αργότερα. Σήμερα υπάρχει τεχνολογία για την εφαρμογή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την αντικατάσταση του 40% και πλέον της ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Και η ενέργεια του υδρογόνου, ακόμα και η χρήση, υπό προϋποθέσεις και σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη, της πυρηνικής ενέργειας, να υποκαταστήσουν επειγόντως το πετρέλαιο και τον άνθρακα. Έχω ένα ρητό που προτείνω: «απεξάρτηση τώρα από πετρέλαιο και άνθρακα, εμπρός για τα νέα ενεργειακά Εμιράτα».
Winter (DJF) averaged-mean Mediterranean precipitation anomalies (with respect to 1961-1990) from 1500 to 2002, defined as the average over the land area 10°W to 40°E and 35°N to 47°N (thin black line). The values for the period 1500 to1900 are reconstructions (Pauling et al., 2005); data from 1901 to 2002 are derived from Mitchell et al. (2004) and Mitchell and Jones (2005). The thick black line is a 30-year smooth ‘minimum slope' constraint (mean squared error, MSE=0.856) calculated according to Mann (2004). The dashed horizontal linesare the 2 standard deviations of the period 1961-1990. The driest and the wettest Mediterranean winters for the reconstruction and the full period are denoted.
Πηγή: Elsevier (2006)
-Ειδικότερα για τη χώρα μας, υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες παρατηρήσεις;
Για την Ελλάδα, η λειψυδρία που μας χτύπησε φέτος, ήρθε να συμπληρώσει το ούτως ή άλλως εξελισσόμενο πρόβλημα κάτω από τα πόδια μας, εκείνο της υποβάθμισης του υδροφόρου ορίζοντα. Στη Μεσόγειο τις τελευταίες δεκαετίες μειώθηκε σημαντικά το ποσοστό ύδατος και οι βροχοπτώσεις. Φέτος είναι η δεύτερη φορά μέσα σε 15 χρόνια, που θα αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες της λειψυδρίας που έπληξε την περιοχή μας. Ανάλογη κατάσταση βιώσαμε το 1989-1990. Θα πρέπει όλοι μας να προετοιμαστούμε για εξοικονόμηση ύδατος και καλό θα είναι να μάθουμε να ζούμε με την προοπτική μεγαλύτερης μεταβλητότητας του καιρού αλλά και να προφυλασσόμαστε από ακραία καιρικά φαινόμενα. Το δεδομένο ήπιο κλίμα της Ελλάδας δεν θα πρέπει να θεωρείται ως δεδομένο. Πιστεύω ότι σύντομα θα βγουν ανέκδοτα για τον καιρό, όπως στην Αγγλία, όπου συνηθίζουν να λένε: «αν δεν σου αρέσει ο καιρός στο Λονδίνο, μη στεναχωριέσαι. Αύριο θα αλλάξει».
Οικολογία, Περιβάλλον και Δίκαιο
Του καθηγητή Ι. Καράκωστα, Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών
Το Περιβάλλον και η προστασία του από τις καταστροφικές επιδράσεις της τεχνολογικής προόδου, της απρογραμμάτιστης οικονομικής ανάπτυξης και του σύγχρονου καταναλωτικού τρόπου ζωής, αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής επεξεργασίας, τόσο των θετικών επιστημών, που μελετούν τη σύσταση, τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των στοιχείων του, όσο και των κοινωνικών επιστημών, που ασχολούνται, κυρίως, με τη σχέση του ανθρώπου προς το φυσικό και τεχνητό Περιβάλλον, αλλά και νομικής ρύθμισης, μέσω κανόνων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου σε εθνικό και διακρατικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, η προστασία τού Περιβάλλοντος έχει αναχθεί σε μείζον πολιτικό ζήτημα, συνυφασμένο με τις πολιτικές επιλογές και σε άλλους τομείς, όπως η οικονομία, η ανάπτυξη και η απασχόληση. Η ανάγκη αποτελεσματικής αντιμετώπισης των οξύτατων περιβαλλοντικών ζητημάτων, όπως είναι οι κλιματικές μεταβολές, προκαλεί έντονο κοινωνικό προβληματισμό, καθώς έχει καταστεί πλέον κοινή συνείδηση η ζωτική ανάγκη για ένα βιώσιμο, ισορροπημένο και καλαίσθητο περιβάλλον. Η ολοένα αυξανόμενη χρήση και συχνά κατάχρηση των περιβαλλοντικών αγαθών, όπως ο αέρας, η θάλασσα, τα ρέοντα ύδατα, οι ενεργειακοί πόροι, οδήγησε, έστω και με καθυστέρηση, στην οδυνηρή διαπίστωση, ότι τα αγαθά αυτά δεν είναι ούτε ανεξάντλητα ούτε απρόσβλητα και ότι δεν είναι επιτρεπτή η αντιμετώπισή τους ως απλών εργαλείων στα χέρια του ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να τα χρησιμοποιεί αλόγιστα για την ικανοποίηση των πραγματικών ή πλασματικών αναγκών του. Η συνεχής, άπληστη και απρογραμμάτιστη επέμβαση στο περιβάλλον διαταράσσει την ισορροπία ανάμεσα στους ζωντανούς οργανισμούς και στο ζωτικό τους χώρο, διατάραξη που μπορεί να φτάσει ως την πλήρη κατάλυση των αλληλένδετων βιολογικών ισορροπιών.
Η συνολική θεώρηση του περιβαλλοντικού προβλήματος οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η απαίτηση σεβασμού προς το περιβάλλον, τόσο αυτοτελώς, όσο και ως έκφανση της απαίτησης σεβασμού και προστασίας της ζωής και της αξίας του ανθρώπου, ο οποίος είναι υπεύθυνος αλλά και τελικός αποδέκτης των σημαντικότερων προσβολών του, δεν αποτελεί ένα απλό σύνθημα, προσφερόμενο για πολιτική εκμετάλλευση αλλά προϋπόθεση για την επιβίωση του ανθρώπου και τη διατήρηση της υγείας του, όπως και για τη διασφάλιση της αξιοπρέπειάς του, απόρροια της οποίας αποτελεί η αξίωση για ποιότητα ζωής.
4+1 ερωτήσεις για τις κλιματικές αλλαγές
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει συντάξει ένα εκλαϊκευμένο κείμενο με τη μορφή ερωτήσεων - απαντήσεων, απευθυνόμενο σε όλους τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σκοπό την ευαισθητοποίηση τους απέναντι στο θέμα των κλιματικών αλλαγών.
-Παλιότερα δεν αποκαλούσαμε την αλλαγή του κλίματος «παγκόσμια θέρμανση»; Υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στους δυο όρους;
Αν και ο όρος «παγκόσμια θέρμανση» χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να περιγράψει την αυξανόμενη θερμοκρασία στην επιφάνεια της γης, δεν επαρκούσε για να συμπεριλάβει όλες τις συνέπειες που θα προέκυπταν από αυτή τη «θέρμανση», όπως είναι οι καταιγίδες, οι πλημμύρες, οι ξηρασίες και τα κύματα καύσωνα. Έτσι, σήμερα προτιμάται ο όρος «κλιματικές αλλαγές», ο οποίος περιλαμβάνει τόσο την ίδια τη θέρμανση, όσο και όλες τις συνέπειές τους.
-Είναι δυνατόν να κάνουμε λάθος όσον αφορά τις κλιματικές αλλαγές; Μπορούμε να εμπιστευθούμε όσους μας λένε ότι, σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία, το κλίμα αλλάζει εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων;
Νέα και περισσότερο αξιόπιστα στοιχεία μάς προειδοποιούν ότι η παγκόσμια θέρμανση, που παρατηρείται από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, οφείλεται στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Μια καλή σύνοψη των σημερινών γνώσεων παρουσιάστηκε στο διεθνές Συνέδριο «Αποφεύγοντας την επικίνδυνη αλλαγή του κλίματος» που διοργανώθηκε το Φεβρουάριο του 2005 στο Exeter του Η.Β. (www.stabilisation2005.com). Τα εξελισσόμενα μοντέλα στους υπολογιστές, τα αυξανόμενα στοιχεία για την αύξηση της θερμοκρασίας, η συχνότερη εμφάνιση ακραίων μετεωρολογικών και άλλων φαινομένων συνάδουν με τις επιστημονικές προβλέψεις για την αλλαγή του κλίματος. Επιπλέον, η μοντελοποίηση δείχνει ότι οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν ν' αυξάνονται κατά τον 21ο αιώνα, επηρεάζοντας τη φύση και την ανθρωπότητα. Σημείο-σταθμός για την επικοινωνία των επιστημόνων που ασχολούνται με το κλίμα υπήρξε η συγκρότηση της Διακυβερνητικής Ομάδας για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) από τα Ηνωμένα Έθνη το 1988. Η IPCC συγκεντρώνει εκατοντάδες επιστήμονες, οι οποίοι αξιολογούν και αναθεωρούν ομότιμα μελέτες και άλλες σχετικές πληροφορίες, ώστε να γνωρίσουν καλύτερα τις κλιματικές αλλαγές και να συντάξουν εκθέσεις. Έως σήμερα, η IPCC έχει δημοσιεύσει μέχρι στιγμής τρεις σημαντικές εκθέσεις, το 1990, το 1995 και το 2001. Η επόμενη μεγάλη έκθεση αναμένεται στα τέλη του 2007. Η IPCC έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν ν' αυξάνονται κατά 1,4 έως 5,6° C έως το 2100, κυρίως εξαιτίας της αυξημένης συγκέντρωσης ανθρωπογενών αερίων θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
-Δεν θα έχει ευνοϊκά αποτελέσματα παντού, και ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη, μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας;
Αν και μια μικρή αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να παράσχει ορισμένα οφέλη για τη γεωργία στη βόρεια Ευρώπη, αυτά θα ακυρωθούν από την περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, η αγροτική παραγωγή στην Ε.Ε. θ' αυξηθεί μόνον σε περίπτωση ανόδου της θερμοκρασίας έως 2° C, ενώ θα μειωθεί πέρα από αυτό το όριο. Επιπλέον, η αυξημένη λειψυδρία και οι υψηλότερες θερμοκρασίες στη νότια Ευρώπη θα μπορούσαν να εξισορροπήσουν αυτή τη θετική τάση. Στη διάρκεια του καύσωνα του 2003, σε πολλές χώρες της νότιας Ευρώπης η αγροτική παραγωγή μειώθηκε κατά 30%! Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι συνέπειες της αλλαγής του κλίματος θα είναι κατά κύριο λόγο αρνητικές. Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών θα θέσει σε κίνδυνο τη ζωή εκατομμυρίων κατοίκων παράκτιων περιοχών, ενώ η αλλαγή του κλίματος θ' αυξήσει τόσο τη συχνότητα όσο και την ένταση ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως είναι οι ξηρασίες, οι πλημμύρες, τα κύματα καύσωνα και οι θύελλες, θα υπάρξει αυξημένη λειψυδρία σε πολλές περιοχές, όπου το νερό είναι ήδη σπάνιο, καθώς και ελλείψεις σε τρόφιμα ή εξάπλωση τροπικών ασθενειών σε ορισμένες περιοχές. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις για τους υπό εξαφάνιση πόρους και μεταναστευτικά ρεύματα. Μια άνοδος της θερμοκρασίας άνω των 2° C σε σύγκριση με τα επίπεδα της προ-βιομηχανικής εποχής αυξάνει τον κίνδυνο καταστροφικών, μη ανατρέψιμων γεγονότων, όπως η διακοπή της ωκεανικής θερμόαλης κυκλοφορίας ή η ταχεία άνοδος της στάθμης της θάλασσας κατά αρκετά μέτρα.
-Θα με επηρεάσει προσωπικά η αλλαγή του κλίματος;
Αν ζείτε στην Ευρώπη, θα θυμάστε ενδεχομένως το κύμα καύσωνα του 2003 ή ορισμένες πυρκαγιές σε δάση της νότιας Ευρώπης ή τις πλημμύρες που έπληξαν ολόκληρη την ήπειρο κατά τα τελευταία χρόνια. Παρότι είναι αδύνατος ο ισχυρισμός ότι αυτά τα συμβάντα προκλήθηκαν από τις κλιματικές αλλαγές, αυτά συνάδουν με τις δηλώσεις των επιστημόνων σχετικά με τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής. Είναι, επίσης, πιθανόν να βιώσετε συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα στα χρόνια που έρχονται και θα παρατηρήσετε ότι τα ασφάλιστρα για την προστασία της περιουσίας σας από τις καταστροφές, που προκαλούν οι καταιγίδες θ' αυξηθούν. Όσον αφορά το μέλλον, στις χώρες της νότιας Ευρώπης αναμένεται να παρατηρηθεί όλο και μεγαλύτερη μείωση των βροχοπτώσεων και αύξηση της θερμοκρασίας (π.χ. έως και 4,5° C πάνω από το μέσο όρο στην Ισπανία το 2080), ενώ στις βορειο-ευρωπαϊκές χώρες η αύξηση της θερμοκρασίας θα είναι ελαφρώς μικρότερη (περίπου 1,5-2,0° C το 2080) και οι βροχοπτώσεις θ' αυξηθούν. Αν τυχαίνει να ζείτε σε παράκτιες περιοχές, ίσως παρατηρήσετε την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ίσως, επίσης, πληγείτε από τις συνέπειες των κλιματικών αλλαγών, εάν εργάζεστε στη γεωργία, τη δασοκομία και τη φύση, αφού η χλωρίδα και η πανίδα θα μεταναστεύσουν από τις παραδοσιακές περιοχές τους σε ψυχρότερα κλίματα. Εάν κάνετε σκι, ίσως παρατηρήσετε ότι τα χιονοδρομικά κέντρα και οι παγετώνες θα εξαφανίζονται όλο και περισσότερο. Κατά την επιλογή των τόπων διακοπών σας, ίσως στο μέλλον να προτιμήσετε διαφορετικούς προορισμούς απ' ό,τι σήμερα, επειδή ορισμένοι από αυτούς τους προορισμούς θα είναι υπερβολικά θερμοί ή ασταθείς. Επίσης, ίσως δείτε τις κυβερνήσεις να λαμβάνουν μέτρα προσαρμογής στις κλιματικές αλλαγές, π.χ. ενίσχυση των αντιπλημμυρικών έργων, νέους οικοδομικούς κώδικες, αλλαγή καλλιεργειών για τους αγρότες κ.λπ. Εάν τα πράγματα γίνουν πραγματικά άσχημα, εάν η κοινωνία δεν λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τον περιορισμό των κλιματικών αλλαγών ή εάν οι συνέπειες τους αποδειχθούν σοβαρότερες από τις σημερινές προβλέψεις των επιστημόνων, ίσως επηρεαστείτε από μια γενική οικονομική ύφεση και ίσως η χώρα σας αναγκαστεί να επέμβει σε συγκρούσεις για τα τρόφιμα και το νερό σε τρίτες χώρες, να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια και να δεχθεί κύματα προσφύγων.
-Δεν είναι πλέον αργά για να κάνουμε κάτι;
Σίγουρα όχι! Στην πραγματικότητα, εάν θέλουμε να περιορίσουμε τις κλιματικές αλλαγές θα πρέπει να δράσουμε τώρα. Κατ' αρχήν, θα χρειαστεί χρόνος για να εφαρμοστούν τα μέτρα μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και, δεύτερον, τα αέρια θερμοκηπίου έχουν μεγάλο χρόνο ζωής. Συνεπώς, οι εκπομπές σήμερα θα επηρεάζουν το κλίμα του πλανήτη για τις επόμενες δεκαετίες.
Με βάση την επιστημονική έρευνα, οι ηγέτες της Ευρώπης πιστεύουν ότι η μέση αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη δεν θα πρέπει να ξεπερνά τους 2° C πάνω από τα επίπεδα της προ-βιομηχανικής εποχής. Έτσι, θα καταφέρουμε ν' αντιμετωπίσουμε τις αλλαγές και τις συνέπειες τους. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει ήδη αυξηθεί κατά 0,6° C κατά τον περασμένο αιώνα, κι αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναλάβουμε δράση. Για να παραμείνουμε εντός του ορίου των 2° C, θα πρέπει να σταματήσει η αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2020 και το αργότερο έως το 2025, κι έπειτα να αρχίσει η μείωση τους.
Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι παγκόσμιες εκπομπές θα πρέπει να περικοπούν τουλάχιστον κατά 15% και ίσως κατά 50% έως το 2050. Αυτό προϋποθέτει ουσιαστικές μεταβολές στα συστήματα ενέργειας και μεταφορών, τη συμβολή όλων των τομέων της κοινωνίας, καθώς και των πολιτών.